Hielke Kramer

Wij als mensen vinden onszelf best wel belangrijk, en dat is natuurlijk niet zonder reden. We hebben de bestaande flora zo aangepast en gemanipuleerd dat we altijd precies kunnen eten wat we willen, we zijn de grootste vijand van vrijwel alle dieren op aarde en we hebben alles in cijfers weten uit te drukken, waarvan het meest wonderbaarlijke nog de uitvinding van de cijfers zelf is. Daarnaast kunnen we ons buiten onze planeet bewegen en hebben we technologie gecreëerd waarmee we vanaf elke plek op aarde sekslijnen kunnen bellen. Om het plaatje af te maken zijn nagenoeg alle religies het erover eens dat het oppermachtige wezen dat het heelal heeft geschapen direct tot óns spreekt via boeken, profeten, en beelden. Heel vreemd is het dus niet om ervan uit te gaan dat wij het centrum van het heelal zijn.

Als we naar een oude wereldkaart van Europese makelij kijken zien we al meteen hoezeer mensen zichzelf kunnen overschatten. Zo is op de kaart hier rechts Europa bijna groter dan Afrika, dat terwijl Afrika voorlopig nog steeds zo’n drie keer zo groot is. Inmiddels zijn we gewend aan deze wereldkaart, maar zelfs die klopt qua verhoudingen nog voor geen ene meter. Europa en Noord Amerika zijn qua oppervlakte nog steeds zwaar overschat. Op Peters Projectie van de wereld zijn landen dan eindelijk naar verhouding getekend, wat toen ik deze kaart voor het eerste zag voor míj in ieder geval een heel nieuwe kijk op de wereld gaf.

Maar goed, de zelfoverschatting van de mens houdt hier natuurlijk niet op. Zo heb ik ooit eens een grafiek gezien over de historie van de wereldtemperatuur. Deze stijgt en daalt continue, en ondanks het feit dat we inderdaad grote vervuilers zijn is het nog steeds erg onzeker dat wij homo sapiens daar ook maar enige invloed op hebben. Ook als we buiten de aarde kijken overschatten we onszelf op een niet te overziene wijze. Ik dacht altijd dat de aarde alhoewel niet de grootste, toch wel op z’n minst een van de grotere hemellichamen was. Ik wist wel dat Jupiter iets groter was dan onze aarde, evenals de Zon, maar hóeveel groter dat nou precies was..? Ook had ik er geen idee van dat er nog veel grotere ballen rondzweven door de ruimte. Hoe klein wij eigenlijk zijn begon ik langzaam te begrijpen toen ik ooit eens dit filmpje op joetoep zag. Ik moet eerlijk zeggen dat het me bijna begon te duizelen, en gefascineerd heb ik dan ook doorgezocht naar allerhande informatie over het onderwerp. Zo kwam ik erachter dat alhoewel wij geen foto hebben van onze melkweg (we zitten er immers in en kunnen er niet zomaar eventjes uitvliegen om er een fotootje van te maken), onze melkweg er ongeveer uit moet zien als hiernaast. Die héle waas van ál die kleine puntjes bestaat uit sterren. Onze Zon is één van die piepkleine lichtpuntjes, ergens aan de buitenkant van het hele gebeuren. De twee pijlen geven aan waar wij ons ongeveer zouden bevinden als dit onze melkweg zou zijn. Het piepkleine puntje is onze Zon. Rond dat piepkleine puntje draaien wij rondjes op onze aarde samen met alle andere planeten. Het dichtsbijzijnde oplichtende puntje is de ster die het dichtst bij onze Zon staat. Die ster, Proxima Centauri genaamd, is al een plek die wij nooit zullen kunnen bereiken. Hij staat namelijk 4,22 lichtjaar van ons af, wat in kilometers ongeveer 39 923 429 900 000 is. Deze veertig biljoen kilometer zou ons met de snelheid van een Boeing 747 ongeveer 4,5 miljoen jaar kosten om te overbruggen, wat een tijd is die onze 2000 jaar oude jaartelling wel in perspectief zet. Alhoewel we wel verder kunnen kijken, zullen we dus nooit buiten ons kleine puntje (de Zon) kunnen komen, en zelfs die hebben we overigens nog nooit bereikt.

Dat we klein zijn moge ondertussen duidelijk zijn. Maar laten we nog een stapje verder gaan. Onze Melkweg is namelijk niet het enige sterrenstelsel dat er is. Er zijn er nog een paar meer. Correctie. Er zijn er nog een héleboel meer. De Hubble-telescoop die door de ruimte rondzweeft heeft ooit eens een foto gemaakt van een heel klein donker gedeelte van de hemel. Een stukje van ongeveer één dertienmiljoenste van wat wij boven ons zien. Omdat dit stukje zo donker was kon er heel “diep” gekeken worden naar een gedeelte van het heelal dat erg ver van ons af staat (heul veul verder dan die dichtstbijzijnde ster dus). Na een sluitertijd van zo’n elf dagen kwamen ze met de hiernaast staande foto op de proppen. Als je op de foto klikt krijg je een iets grotere versie. De originele versie van de foto in hoge resolutie kan je hier vinden. Op de foto staan ongeveer tienduizend sterrenstelsels zoals hierboven. Élk sterrenstelsel bestaat weer uit duizenden, zo niet tienduizenden sterren. Een heel aantal van die sterren hebben er ook nog één of meerdere planeten omheen draaien zoals wij dat om onze zon doen. Om het allemaal nog wat duizelingwekkend groter te maken kan je je tenslotte ook nog realiseren dat deze foto dus maar een miniem klein gedeelte van onze hemel weergeeft.

Zo. Terug naar onze geliefde aarde. Met het bovenstaande verhaal in het achterhoofd lijkt het mij om te beginnen absurd om te stellen dat er een soort van opperwezen bestaat die het heelal heeft geschapen en dan op een piepklein planeetje, aan de rand van een nietszeggend sterrenstelseltje, leven heeft gemaakt van welke hij(/zij?) één soort heeft uitgekozen welke hij dan bijzonder vindt en via een soort van omwegen boodschappen probeert te brengen. Ik vind het bijvoorbeeld nogal lullig dat zijn boodschap pas verspreid kon worden toen we het schrift hadden uitgevonden. Hadden de mensen in de steentijd dan geen recht op iets van een leidraad of hulp in het dagelijks leven? Die hadden het immers sowieso al wat moeilijker dan wij nu. En als onze vrind god dan tóch besloot tot ons te communiceren via onze uitvindingen, waarom gaat hij dan niet met zijn tijd mee? Waarom krijgen we tegenwoordig geen hemelse boodschappen via email, sms of whatsapp? Of zou god ze wel sturen maar haalt Google’s spamfilter ze er snel en efficiënt uit?

Laten we het daar maar op houden..

Iets anders wat ik mij bedacht, is dat we dus nog eigenlijk helemaal niks van de inhoud van ons heelal weten. Het klonk mij ineens zo vreemd in de oren om te ontkennen dat er buitenaards leven is. Als er rond onze eigen Zon al acht planeten draaien waarvan we er van één (Mars) nog steeds onderzoeken of er nou leven aanwezig is, dan klinkt het gezien de hoeveelheid waar we nog niets over weten als redelijk ongeloofwaardig in mijn oren om te stellen dat er geen buitenaards leven is. Dat we zeker kunnen stellen dat het er wél is durf ik niet, maar gezien de hoeveelheid onontdekte ruimte lijkt mij de kans op z’n minst aanzíenlijk. In het geval van Mars zou het waarschijnlijk gaan om simpele bacteriën, niet echt iets om je druk over te maken dus. Maar misschien draait er rond één van die puntjes in één van die vlekjes die sterrenstelsels moeten voorstellen wel een planeet zoals de onze. Maar dan bijvoorbeeld zo groot als Jupiter. Stel je voor dat de schepsels daarop ineens enórm zijn, met tentakels zo groot als het continent Europa, en een grote teen zo groot als Bhutan. En dat die schepsels dan waanzinnig grote gebruiksvoorwerpen hebben, zoals een Senseo ter grote van Italië, en een barbeknoei zo groot als onze aarde. Wij zelf zijn immers ook onmetelijk veel groter dan bijvoorbeeld mieren of ééncelligen, dus zó vreemd zou de optie niet moeten zijn.

Misschien zijn er ook wel wezens die alleen maar uit gassen bestaan zodat je er doorheen kan lopen als ware het spoken. Of misschien zijn er wel wezens die (zoals mijn vroegere godsdienstleraar het zich eens voorstelde) alleen maar in twee dimensies leven, of misschien wel in vier! Misschien zijn ze wel veel geavanceerder dan wij en hebben ze bijvoorbeeld nú al een iPad 4G, of misschien leven ze nog in een soort van jaar nul en hebben ze er grote eetfeesten en orgies..

Ik vind het in ieder geval heerlijk om over na te denken, en dan voornamelijk omdat er geen limitaties zijn aan wat mogelijk is. Alle regels en grenzen van onze fysieke en culturele werkelijkheid zijn onbestaand; een fantasie die mij wel vaker lastig valt.. :-)

Een laatste gedacht die mij bekroop was een soort van verdwaasdheid. Naast alle prachtige nieuwe mogelijkheden voor de werkelijkheid besloot ik ineens dat wij zo verschrikkelijk klein waren dat alles ineens zo onbelangrijk leek. Zo insignificant en onbetekenend. Zo van “wat heeft het allemaal voor zin?”. We leven, we werken, we gaan dood, en dat veranderd he-luh-maal niets in de loop van de geschiedenis. Ik vond altijd dat ik best wel veel voor elkaar kon krijgen, maar dat viel ineens allemaal wel mee, of tegen. Waarom nog actie ondernemen.. het maakt allemaal niets meer uit.. er veranderd niks..

Na deze gedachtes een aantal dagen door mijn hoofd te hebben laten gaan zag ik ineens weer het licht, letterlijk en figuurlijk. Ik liep door het Vondelpark en zag de zon door de bomen schijnen. En ineens had ik hem weer, het antwoord op de vraag “wat heeft het allemaal voor zin?”. Als het goed voelt, dan is dat goede gevoel toch gewoon de reden om iets te doen? Ik verander niks aan de rondgang van de aarde of de realiteit van een oneindig universum, maar als er zich een glimlach op mijn gezicht tekent, dan ben ik klaar. Punt.